Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:Buitenkozijnen, ramen en deuren.Voor de volgende onderwerpen ga naar:algemeen; buitenlichtkozijnen, ramen en deuren - indeling naar vorm, plaats en/of gebruik; buitenlichtkozijnen, ramen en deuren - indeling naar toe te passen materiaal;
|
|
Algemeen:
De huidige doelstellingen voor het terugdringen van het energiegebruik zijn ambitieus. Voor nieuwbouw in 2020 gelden de normen van Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG), de vervanger van de EPC.Met het invoeren van deze eisen zijn thermische isolatie en luchtdichtheid van de gebouwschil cruciaal.
Thermische isolatie eisen voor ramen en deuren:
De huidige warmtedoorgangscoëfficiënt is 1,65 W/m2K en geldt op constructieniveau (NEN 1068).Vanaf 2015 is deze eis als gemiddelde van alle transparante delen van het ‘bouwwerk’ beschouwd (de U-waarde van een individueel raam of deur mocht niet hoger zijn dan 2,2 W/m2K).
Deze waarde zal in de nieuwe BENG-eisen echter niet voldoende zijn. Hiervoor zijn deuren nodig die een beduidend lagere U-waarde hebben.
Luchtdichtheid
Een goede luchtdichtheid van deur en kozijn is belangrijk voor het comfort: het voorkomt hinderlijke tocht en heeft daardoor een positieve invloed op de energiezuinigheid.Daarom is het van belang dat de luchtdichtheid ook bij kleine drukverschillen (10 Pascal) gering is.
De combinatie van deur, kaderdichting en kozijn bepaalt hoe luchtdicht een deur is.
Het hang- en sluitwerk speelt een belangrijke rol in het gebruiksgemak en het goed sluitend houden van de dichting.
De huidige standaard 54 mm deur met kaderprofilering valt al gauw in klasse 3. Hierdoor lijkt het niet te lonen om een deur met een hoogwaardige dichting toe te passen. Voor het wooncomfort is dit echt juist heel belangrijk.
bron leidraad bovenstaande tekst: Cobouw NBD nieuws 28 mei 2019
Een leuk verhaal voor weinig gebruikte deuren. Maar bij woningen is een onverwarmde voorhal bij voor- en achterdeur, gezien het gebruiksgemak, interessanter.
Bij een juiste ontwerp kan de keuze van het wel of niet sluiten van de haldeur per seizoen worden bekeken en kan de kat via meerdere kattenluiken gewoon naar buiten.
Buitenlichtkozijnen, ramen en deuren:
Ramen in gevels t.p.v. de erfscheidingen mogen, i.v.m. het Burenrecht, alleen onder bepaalde voorwaarden worden aangebracht.
het onderwerp "licht en uitzicht" bij het onderdeel "Burenrecht".
De minimale grootte om licht en lucht door te laten door buitenmuren en de afmetingen van deuren zijn voorgeschreven in het bouwbesluit.
zie voor het bouwbesluit de verwijzing bij de externe sites van derden.
bron afbeelding: VKG 1982
(noot! het traditionele schuifraam staat niet in dit overzicht)
Indeling naar vorm, plaats en/of gebruik:
- Kozijn met naar buiten draaiend raam (/deur).
Bij ramen draairaam (scharnieren aan stijl) of uitzetraam (scharnieren aan bovendorpel) mogelijk.
(Noot! Bij een draairaam behoren de stijlen van het raam over de volle lengte door te lopen en bij een uitzetraam de dorpels.)Bovendorpel kozijn bij voorkeur breder maken i.v.m. afwatering of verdiepte sponningen toepassen.
Voordeel naar buiten draaiende ramen:
Neemt geen ruimte in beslag bij het openen.Nadeel naar buiten draaiende ramen:
Op verdiepingen moeilijker schoon te maken en vervangen van gebroken ruiten is lastiger.
Op de begane grond langs de openbare weg verboden - Kozijn met naar binnen draaiend raam (/deur).
- Hef-schuifdeuren.
het onderdeel moderne (hef)schuifpuien bij binnenkozijnen.
- Zakuitzetramen. (zie linker afbeelding hieronder)
Ventilatie hetzelfde als bij tuimelramen. Frisse lucht wordt aangezogen langs de onderkant en afgewerkte lucht verdwijnt langs de bovenkant. - Kozijn met naar binnen kleppend (achterovervallend) raam. (zie middelste afbeelding hieronder)
Bij dit raamtype welke vooral werden toegepast in hoge ruimten (b.v. de klaslokalen in oude schoolgebouwen) werden ter voorkoming van tochthinder vaak tochtschermen toegepast. - Kozijn met naar tuimel raam. (zie rechter afbeelding hieronder)
- Stolpramen naar binnen en/of naar buiten draaiend.
- Schuiframen traditioneel
- Dakramen, dakkapellen en daklichten
- Vliesgevels
Voor vliesgevels zoals naaststaande foto.
(Techniekmuseum Berlijn)
- Divers
Tochtscherm variant met details
schuiframen traditioneel
dakramen en dakkapellen
daklichten en daglicht contructies
Voor de Doe-het-zelver een artikel uit 1977 voor het ombouwen van raam tot erker
Kozijnaansluitingen:
indien nodig ook het onderwerp "Lood" van het onderdeel "Materialen - metalen".
Bij de buitenkozijnaansluitingen spelen waterafvoer en isolatie een belangrijke rol. De waterafvoer rondom het kozijn moet zo zijn, dat in het geval van een spouwmuur het water naar het buitenblad wordt gebracht en daar ook blijft. Eventuele lassen in (lood)slabben moeten dus ook waterdicht zijn.
Het water dat bij een gemetselde buitenmuur in de spouw is gekomen is door het metselwerk heengedrongen en heeft daar alkalische stoffen opgenomen.
Die stoffen kunnen (vooral nieuw) glas etsen en ook aluminium aantasten.
Het is dus belangrijk dat dit lekwater niet op kozijn en glas komt.
bron afbeelding: brochure Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten (1985)
- Het water in de spouw, dat op het kozijn komt, loopt over de afschuining naar voren.
- Voor zover het zijdelings van de bovendorpel loopt, moet het aan de voorzijde van de slabbe aan de stijl komen.
- Het water dat langs de zijslabbe afloopt, moet voor de onderste strook uitkomen.
- De slabben moeten dus dakpansgewijs het water naar beneden brengen.
Strak omgeklopt lood aan de buitenzijde van de bovendorpel (situatie a) kan een capillaire naad veroorzaken met kans op houtrot als gevolg. Vrijgebogen lood heeft dit probleem niet omdat er dan een druiprand is ontstaan.
Bij brede kozijnen moet men waterafvoeropeningen in de buitenspouw boven het kozijn maken.
open stootvoegen bij het onderdeel metselwerkverbanden.
Voor extra informatie betreffende toepassingen en verwerking van voetlood, loodslabbe en voeglood zie bij verwijzingen naar externe sites van derden:
Koudebruggen bij lateien:
het onderdeel koudebruggen bij metselwerk muuropeningen.
Kozijnbetimmeringen:
Men betimmert een kozijn om de naad tussen de muur en het kozijn te bedekken. De betimmering betond meestal uit een kant- of dagstuk, afgedekt met een koplat of een platstuk of met een combinatie van beide, achitraaf genaamd.Van deze betimmering met de diverse profileringen is, in de huidige nieuwbouw, weinig meer overgebleven dan een simpele rechthoekige koplat.
De oorspronkelijke vorm van de profilering was grotendeels afhankelijk van de schaaf van de timmerman en de manier van slijpen.
Dus handwerk.
benamingen van profileringen bij het onderdeel "Bouwkundige termen".
Buitenlichtkozijnen, ramen en deuren:
Indeling naar toe te passen materiaal:
Kozijnen zijn te maken van allerlei materialen zoals: hout, metaal, kunststof en beton.hout
Al lijken de standaard kozijndetails met hun bijbehorende aansluitdetails vrij simpel, in de bestaande renovatie/restauratie bouw en met specifieke eisen van een ontwerpende architect is dit niet altijd het geval.
metaal-staal
metaal-aluminium
Aluminium is minder sterk dan staal, de profielen moeten dan ook grotere afmetingen hebben.
brons
bron afbeelding: Jellema 1965 ?
kunststof
Kunststoffen werden omstreeks 1860 voor het eerst geproduceerd. Zij dienden vooral als vervangers voor natuurlijke materialen waaraan een tekort dreigde te ontstaan.
Een van de bekende voorlopers was bakeliet.
glas
Gebruik standaard houtafmetingen 67x114, 90x114, 67x139, 90x139, etc.
Hout wat met metselwerk/beton in aanraking komt 2 x menieën met rotwerende verf.
Afmetingen kozijnen in metselwerk afstemmen op de gebruikte steenmaten.
lagen- en koppenmaat bij traditioneel metselwerk.
het onderwerp houten kozijn aansluitingen op omringend metselwerk.
noot !
Omliggend werk hoeft niet bepalend te zijn voor de toe te passen kozijndetails.
zie houtskeletbouw voorbeeld
het onderwerp stalen kozijn details.
Gietijzeren ramen: o.a. bekend als stalraam bij oude boerderijen, etc.
bron afbeelding: Gersjes (www.gietijzerenraam.nl)
Stalen vliesgevelprofielen:
Voor Jansen-viss vliesgevelprofielen zie bij de verwijzingen naar externe sites van derden.
De profielen kunnen worden gewalst, getrokken of geperst.
Aluminium niet rechtstreeks in aanraking brengen met koper, messing, lood of staal i.v.m de elektrolytische werking.
Zink tast aluminium niet aan.
Aluminium heeft een grote chemische affiniteit tegenover zuurstof. Er vormt zich dan ook snel een oxidelaagje die verdere corrosie tegenhoud.
Aluminium wordt echter door alkaliën aangetast, bij buitengebruik daarom aluminium d.m.v. anodiseren beschermen.
De uitzettingscoëfficïent van aluminium is vrij groot.
Voor Schüco vliesgevelprofielen zie bij de verwijzingen naar externe sites van derden.
Bronzen ramen en deuren werden toegepast, daar waar status gewenst was.
Als je goed oplet, zie je af en toe nog oude bronzen winkelpuien, welke helaas niet meer dagelijk worden gepoetst.
Bij bronzen ramen en deuren is schilderen overbodig.
De profielen zijn/waren echter wel forser dan de qua vorm overeenkomen stalen profielen.
Vanaf 1945 is de productie en toepassing van kunststoffen op grote schaal op gang gekomen.
Rond 1960 werden de eerste polyvinylchloride (pvc)profielen geëxtrudeerd om er kozijnen, ramen en deuren van te maken.
De kunststof kozijnen uit die tijd zijn qua vormgeving en kwaliteit niet meer te vergelijken met de huidige kozijnen.
Zie voor de huidige VKG-kwaliteitseisen en adviezen de verwijzingen naar externe sites van derden.
onderdeel structurele glasgevels van het hoofdstuk gevels.
Brandwerendheid borstwering/vlamscherm:
bron leidraad tekst en afbeelding: VMRfVan de gehele borstwering/vllamschermcontructie, inclusief haar aansluitingen aan de vloer en ankercontructies wordt een brandweredheid geëist, die doorgaans oo 30 min. gesteld wordt, maar in bepaalde situaties kan variéren.
Dit is afhankelijk van de in het Bouwbesluit gestelde eisen. Voor de niet in het Bouwbesluit geregelde gebouwtypen is een en ander afhankelijk van de interpretatie door de desbetreffende brandautoriteiten.
Er moet (vooral voor metalen kozijnen) worden voorkomen dat de vlamscherm aan de binnenzijde zijn temperatuur middels geleiding, aan het daarboven gelegen borstwering gedeelte, doorgeeft.
Dit kan vrij eenvoudig worden bereikt door het kozijn ter plaatse van de vloer te onderbreken. Is dit niet mogelijk dan dienen, t.p.v. de borstwering, aanvullende maatregelen te worden genomen
Binnenzetraamsystemen:
Voor binnenzetraamsystemen zie bij achterzetramen
Ramen- en deurenbelasting:
Door de eeuwen heen hebben overheden de woning gebruikt als grondslag voor belastingen.Zo werd in Nederland tijdens de de Frans-Bataafse tijd van 1795 tot 1813 als onderdeel van het Franse belastingstelsel "bij Keizerlijk Decreet in 1811" de belasting op deuren en vensters ingevoerd .
Hoe meer buitenramen en -deuren, hoe hoger de belasting.
Dus ook de vensters op binnenplaatsen, achterplaatsen e.d. telden mee.
Er was veel verzet tegen deze nieuwe belastingvorm hetgeen (vooral in de begin tijd) leidde tot het dichtmetselen van (overtollige) ramen;
maar zelfs na de intrede van koning Willem I in 1815 bleef deze belastingvorm tot 1896 bestaan.
Uitgezonderd van vensterbelasting volgens de wet van 12 juli 1821 waren:
- woonhuizen voor de gewone burger (jaarlijkse huurwaarde beneden de 20 gulden) alsmede zolders, kelders en andere
vertrekken
die niet voor bewoning geschikt waren;
- fabrieken, schuren, stallen, kerken, scholen e.d. en openbare gebouwen.
Het dichtmetselen van de (overtollige) bestaande ramen:
De hierboven genoemde overtollige ramen werden indien mogelijk in de dag dichtgemetseld, zodat nog wel het venster als vorm zichtbaar bleef.De gemetselde en/of natuurstenen waterslagen (c.q. raamdorpels welke eveneens dienst deden als waterslag) bleven (bij deze manier van dichtmetselen) voor de afwatering van het regenwater bewaard.
het subonderwerp "De dikte van metselwerk gevels" van het onderwerp "Metselwerk verbanden, voegen, specie, etc." behorende bij het onderdeel "metselwerk gevels".
Overigens moet je wel bedenken dat het op deze manier dichtmetselen alleen mogelijk was bij muren van voldoende dikte.
Bij een anderhalf steens muur moet de achterklamp namelijk behouden blijven en de mortellaag tussen het buitenzichtwerk en de klamp door lopen.
Zo ook bij het dicht te metselen raam.
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 12-07-2019 (noot! 23-06-2020)
| extra informatie behorende bij: | Indeling naar vorm, plaats en/of gebruik: |
|
bron: Jellema? ca 1950 (avond UTS)
Indien het bovenlicht met glas-in-lood is bezet, zal dit door het regelmatig kleppen van het raam op de duur gaan doorbuigen. om dit te voorkomen zal men de loodstrippen moeten versterken (detail 5a, b en c).
| extra informatie behorende bij: | Indeling naar vorm, plaats en/of gebruik: |
|
Voor de Doe-het-zelver een artikel uit 1977 voor het ombouwen van raam tot erker:
bron: tijdschrift Doe het zelf (?)
| extra informatie behorende bij: | Indeling naar toe te passen materiaal: |
|
Houtskeletbouw voorbeeld:
